सिर्कुतानमा शिक्षाको खोजीको प्रारम्भिक प्रयास-कृष्णहरि गौतम

                               

              सिर्कुतानमा शिक्षाको खोजीको प्रारम्भिक प्रयास

-           कृष्णहरि गौतम

२०१७   सालभन्दा पहिले यहाँको शिक्षा आर्जन घर-घरमा आफ्नो बा-आमा तथा दाजु-भाइबाट सिक्नु बाध्यता थियो, कुनै पाठशाला  थिएनन्, न कुनै औपचारिक अध्ययन केन्द्र  तर दुर्गा चण्डी तथा वेद आदिको अध्ययन घर घरमा र कुनै धार्मिक कार्यक्रममा सामूहिक रूपमा गर्ने चलन थियो । कुनै धार्मिक कार्यक्रममा धार्मिक पाठ गर्ने परम्परा थियो र त्यहाँ  नै पाठ गर्न सक्नेहरूको जमघट हुन्थ्यो र   यही नै चलिरहेको थियो । अत: गुरु पुरोहित तथा केही स्वाध्ययन गरेका विद्वान्हरूबाट नेपाली अध्ययन केही अघि बढ्यो । 

२०१७ पछि गाउँ-गाउँमा शिक्षाको आवश्यकता महसुस भएको बुझिन्छ । यसका लागि पढ्ने विद्यार्थी र शिक्षक दुवैको जागरण आवश्यक थियो ।   यसको असर सिर्कुतानमा पनि नपरेको हैन तर शिक्षक पाउन त्यति सजिलो थिएन । प्रारम्भिक शिक्षाका लागि घर घरमा चलाउन सम्भव थिएन किनकि बहुसङ्ख्यक परिवारमा पढाउन सक्ने जनशक्ति थिएन ।  प्रारम्भिक शिक्षा पाएकाहरूलाई आगाडि बढ्ने मौका थिएन ।   अतः हामी केही  (रामकृष्ण ओझा, गणपति ओझा र कृष्णहरि गौतम) अध्ययनको खोजीमा बाह्रपिर्के (देउपुर) को स्कुलमा पनि भर्ना  भई अध्ययन गर्यौं तर यो  त्यति सजिलो थिएन । 

जमदार इमानसिंह गुरुङ (माझकोट), रुद्रप्रसाद सुवेदी (डाडुको छोरा),  ईश्वरीप्रसाद ओझा (धारापानी) हरूले पढाउनुभयो तर नियमित हुन सकेको थिएन । 

२०१८ सालको कुरा हो, यस्तै एक दिन बिहानै, एक जना भोटो र कछाड लगाएको मानिस हाम्रो घरमा अकस्मात देखा परे ।  उनी आत्तिएको देखिन्थे ।  बाले भित्र बोलाउनुभयो  र सोधखोज गर्न थाल्नुभयो । उनीसँग कुरा हुँदै जाँदा थाहा भयो कि उनी हाम्रा नातेदार र काङ्ग्रेसको लमजुङ, दुराडाँडाका नेता / सक्रिय कार्यकर्ता  रहेछन् ।  दुराडाँडा देउतापानीका कार्यकर्ता उनी पञ्चायती व्यवस्था सुरु भएपछि सरकारले गाउँमा पार्टीका कार्यकर्तालाई पक्राउ सुरु गरी उनको घरमा छापा मारेपछि  बारीमा काम गर्दा गर्दै भागी हिंडेका रहेछन् ।  यस्तैमा हाम्रो घरमा आइपुगे । उनीसँग न अरु लुगा थियो न पैसा नै ।  कुरा हुँदै जाँदा उनी तुरुन्त गाउँ नफर्किने सोच गरेर केही समय यहीँ बस्ने  कुरा बताए ।  यत्तिकैमा हाम्रो बासँग उनको कुरा हुँदा स्कुलमा पढाउन पाए हुन्थ्यो भन्ने इच्छा गरे । बाले स्कुल समिति (खास गरी मुखिया हस्तवीर गुरुङ) सँग सरसल्लाह गरी पढाउन लगाउने निर्णय भयो ।  त्यसका लागि उनका लागि कपडाको खाँचो भयो र तुरुन्त काइँला साहुको पसलबाट कपडा लिई  तुरुन्त कमेज र सुरुवाल सिलाउन कबिरे दाइलाई दिने कुरा भयो ।  बस्न  को लागि पेलुङ्गा (पुच्छार घर) को परिवारसँग बस्ने कुरा भयो ।  भोलिपल्टैबाट उनको पढाउने काम सुरु भयो र  पहिलोपल्ट स्कुलले शिक्षक पायो । 

तर यो धरै समय टिकेन ।  ठ्याक्कै समय याद भएन तर  केही हप्तामा नै हामी सबै विद्यार्थीको सामुन्ने  प्रहरी आएर उनलाई पक्राउ गरेर लग्यो, स्कुललाई पुनः शिक्षकको खाँचो भयो ।

मानबहादुर कार्की 

समय यकिन भएन,  विद्यालयमा स्थायी र योग्य शिक्षक नभएकोले गुणस्तरीय पढाइ हुन नसकेकोमा सम्पूर्ण बस्तीमा सन्तोष हुन सकेन ।  बालाई पनि सन्तोष भएन, अब पोखरा र पर्‍यो भने काठमाडौँ गएर प्रयास गर्ने निधो गरी बा २०१८  मङ्सिरमा  पोखरा र आवश्यक परे त्यतैबाट जहाजबाट काठमाडौँ लाग्ने भनी हिँड्नुभयो ।  अथक प्रयासबाट शिक्षा मन्त्रालयबाट एक जना शिक्षकको दरबन्दी स्वीकृत भयो र शिक्षा मन्त्रालयले तालिम प्राप्त  दाङ्सीमराङ निवासी मानबहादुर कार्कीलाई खटायो । 

त्यति खेर पाँच कक्षामा हामी ३ जना (रामकृष्ण ओझा, गणपति ओझा  र म कृष्ण हरि गौतम) मात्र थियौं ।  ६ जना नपुगी कक्षा खोल्न नपाउने नियमले  गर्दा अरु ३ जना खोज्नुपर्‍यो । यसका लागि पँधेरामाथिको दाइ, हाम्रो घर तल मङ्गलप्रसाद सुवेदीको माइलो छोरा र ठुलाघरे जेठाको छोरा हरिकिरण ओझा गरी ३ जनाको शुल्क तिरी भर्नामा नाम लेखी ६ जना पुर्‍याएर  हामीलाई पढ्ने अवसर खोलिएको थियो ।  रामकृष्ण र गणपति ६ कक्षा पढ्न भोर्लेटारतिर लाग्नुभयो र म २०२० साल पौषमा चितवनतिर लागें ।  चितवन पुगेपछि चितवन हाइस्कुल, नारायणघाट (हाल चितवन मावि  भरतपुर ) भर्ना भएँ ।